px یا rem؟ انتخاب واحد اندازه‌گیری درست برای ریسپانسیو
واحدهای اندازه‌گیری: پیکسل (px) در مقابل واحدهای نسبی! ⚖️
سلام به همگی! تا حالا موقع کد زدن با CSS، خیلی از ماها راحت‌ترین کار رو انتخاب کردیم: استفاده از پیکسل (px). پیکسل یه واحد اندازه‌گیری مطلقه، یعنی یه مقدار ثابت داره و با تغییر چیزی عوض نمی‌شه. اما آیا همیشه بهترین انتخابه؟ 🤔 در دنیای طراحی واکنش‌گرا (Responsive Design)، ما نیاز داریم که عناصر ما خودشون رو با اندازه‌های مختلف صفحه تطبیق بدن. اینجا پای واحدهای اندازه‌گیری نسبی مثل %، em، rem، vw و vh به میون میاد. بیاین ببینیم این واحدها چطور کار می‌کنن و چه فرقی با px دارن.
1. پیکسل (px): واحد مطلق و همیشگی! 📏
همونطور که گفتیم، px یه واحد مطلق هست. ۱ پیکسل برابر با یک نقطه‌ی فیزیکی روی صفحه نمایشه (البته با یه سری پیچیدگی‌های فنی که فعلاً لازم نیست واردش بشیم).
- مزایا: دقیق، قابل پیش‌بینی، راحت برای شروع.
- معایب: واکنش‌گرا نیست! اگه اندازه فونت اصلی سیستم کاربر عوض بشه، فونت‌های سایت شما تغییر نمی‌کنن. باعث می‌شه طراحی روی دستگاه‌های مختلف یکسان نباشه و خوانایی رو کم کنه.
چه زمانی استفاده کنیم؟ برای مواردی که نیاز به دقت مطلق داریم و نمی‌خوایم اندازه اون عنصر تحت تأثیر چیز دیگه‌ای قرار بگیره، مثلاً اندازه یه آیکون ثابت یا یه حاشیه‌ی خیلی کوچیک. اما برای فونت‌ها و اندازه‌های اصلی، بهتره کمتر استفاده بشه.
2. درصد (%): نسبتی با والد! 👨👩👧👦
واحد درصد، اندازه‌ی خودش رو نسبت به والد (Parent Element) می‌گیره. مثلاً اگه یه div با عرض 100% داشته باشیم، عرضش برابر با عرض کانتینر پدرش می‌شه.
- مزایا: برای ساخت Layoutهای انعطاف‌پذیر خیلی خوبه، چون با تغییر اندازه والد، خودبه‌خود تغییر می‌کنه.
- معایب: وقتی عناصر داخل هم زیاد می‌شن، محاسبه‌ی درصدها می‌تونه گیج‌کننده بشه. مثلاً اگه یه عنصر رو 50% والدش و عنصر داخلش رو هم 50% والدش (که در واقع 25% والد اصلی می‌شه) تنظیم کنید، مدیریتش سخت می‌شه. برای فونت‌ها هم معمولاً بهترین گزینه نیست.
چه زمانی استفاده کنیم؟ برای تعیین عرض و ارتفاع عناصر در Layout، مثل ستون‌ها، یا فاصله‌هایی که باید نسبت به والدشون تنظیم بشن.
3. em: وارث فونت والد! 👶
واحد em اندازه‌اش رو نسبت به اندازه فونت والد می‌گیره. اگه یه عنصری با font-size: 1.5em داشته باشیم و والدش فونت 16px داشته باشه، این عنصر فونت 24px (16 * 1.5) خواهد داشت.
- مزایا: برای مقیاس‌بندی فونت‌ها و فاصله‌ها (مثل padding و margin) عالیه، چون اگه اندازه فونت والد عوض بشه، این‌ها هم به طور خودکار تنظیم می‌شن.
- معایب: چون اندازه‌اش به فونت والد بستگی داره، اگه عناصر زیادی داخل هم با
emاستایل‌دهی بشن، ممکنه اندازه‌ها به طور غیرمنتظره‌ای بزرگ یا کوچک بشن (که بهش می‌گن “Chain Reaction”).
چه زمانی استفاده کنیم؟ برای تنظیم اندازه فونت‌ها، padding، margin و height عناصر داخلی که باید نسبت به اندازه فونت خودشون مقیاس‌بندی بشن.
4. rem: وارث فونت ریشه‌ای (Root)! 🌳
rem مخفف “Root EM” هست. این واحد اندازه‌اش رو نسبت به اندازه فونت عنصر ریشه‌ای (<html>) می‌گیره، نه والدش! این بزرگترین فرقش با em هست.
- مزایا: مشکل “Chain Reaction” در
emرو نداره، چون اندازه‌اش همیشه به فونت اصلی صفحه ثابته. این باعث می‌شه کنترل اندازه‌ها خیلی راحت‌تر بشه و برای طراحی واکنش‌گرا و دسترسی‌پذیری (Accessibility) فوق‌العاده است. - معایب: اگه بخواید یه عنصر داخلی دقیقاً نسبت به والدش تغییر کنه،
remکارایی نداره (اونجاست کهemبهتره).
چه زمانی استفاده کنیم؟ بهترین انتخاب برای اکثر موارد! مخصوصاً برای تنظیم اندازه فونت‌ها، padding، margin و هر چیزی که باید به طور کلی با اندازه فونت اصلی صفحه مقیاس‌بندی بشه.
یه نکته‌ی کاربردی: معمولاً اندازه فونت پیش‌فرض مرورگرها 16px هست. اگه
font-size: 62.5%رو برای تگ<html>تنظیم کنید، هر1remبرابر با 10px می‌شه (16 * 0.625 = 10). این کار محاسبه‌یremرو خیلی راحت‌تر می‌کنه. مثلاً 1.6rem می‌شه 16px، 2rem می‌شه 20px.html { font-size: 62.5%; /* 1rem = 10px */ } body { font-size: 1.6rem; /* یعنی 16px */ } h1 { font-size: 2.4rem; /* یعنی 24px */ }
5. vw و vh: نسبت به پنجره مرورگر! 🖼️
این دو واحد اندازه‌ی خودشون رو نسبت به ابعاد پنجره مرورگر (Viewport) می‌گیرن.
vw(Viewport Width): ۱vw برابر با ۱٪ عرض پنجره مرورگره.vh(Viewport Height): ۱vh برابر با ۱٪ ارتفاع پنجره مرورگره.
مثلاً اگه صفحه شما 1920px عرض داشته باشه، 10vw می‌شه 192px. اگه ارتفاع صفحه 1080px باشه، 50vh می‌شه 540px.
- مزایا: برای ساخت عناصری که باید همیشه نسبت به اندازه کلی صفحه مقیاس‌بندی بشن (مثل یه بنر تمام عرض، یا یه بخش که همیشه نصف ارتفاع صفحه رو بگیره) عالیه.
- معایب: می‌تونه باعث بشه عناصر خیلی بزرگ یا خیلی کوچیک بشن، مخصوصاً اگه با Media Queries درست مدیریت نشن. همچنین، برای فونت‌ها ممکنه همیشه بهترین نباشه چون با اسکرول کردن صفحه، اندازه فونت تغییر می‌کنه که می‌تونه اذیت‌کننده باشه.
چه زمانی استفاده کنیم؟ برای تعیین ابعاد عناصر کلیدی در Layout، مثل ارتفاع کامل صفحه (min-height: 100vh;)، یا عرض بخش‌هایی که باید همیشه نسبت به پنجره مرورگر تغییر کنن.
6. جمع‌بندی: کی از چی استفاده کنیم؟ 🏆
* برای فونت‌ها، padding، margin: از rem استفاده کنید (بهترین گزینه برای دسترسی‌پذیری و مدیریت). گاهی em برای مقیاس‌بندی نسبت به والد.
* برای عرض و ارتفاع عناصر در Layout: از %، vw، vh و rem استفاده کنید. % برای نسبت به والد، vw/vh برای نسبت به کل صفحه.
* برای اندازه‌های ثابت و دقیق: مثل سایز آیکون‌های ثابت، شاید px لازم بشه، ولی با احتیاط!
* همیشه با Media Queries کار کنید! واحدهای نسبی بدون Media Queries در دنیای واکنش‌گرا معنی ندارن.
انتخاب درست واحد اندازه‌گیری، کلید ساخت وب‌سایت‌های واکنش‌گرا، کاربرپسند و با عملکرد بالاست. سعی کنید در پروژه‌هاتون بیشتر از واحدهای نسبی، به خصوص rem، استفاده کنید تا نتایج بهتری بگیرید. موفق باشید! 👍